Juridisch Latijn
Juristen spraken vroeger veel in het Latijn. Veel van die oude termen uit het juridisch latijn worden nu nog gebruikt. Om je wegwijs te maken geven we hier de betekenis van de belangrijkste van deze termen, woorden en uitdrukkingen.
- a contrario
A contrario is een term uit de argumentatieleer. Een stelling verdedigen door hem om te keren. Juridisch is dit geen toegestane redenering.
Lees meer - a latere
Van de kant van afkomstig.
Lees meer - a mensa et toro
Gescheiden van tafel en bed wil zeggen dat de echtgenoten niet meer samenwonen. Samenwonen is een verplichting voor gehuwden.
Lees meer - ab initio
Een bepaalde status was al zo vanaf het begin. Ongeacht wat hierna plaats heeft gevonden. De inbreker was al vanaf het moment dat hij binnentrad in overtreding.
Lees meer - absolvo
Vrijspraak
Lees meer - actio in personam
Actio in personam een recht dat slechts geldt in relatie tot een bepaalde persoon. U koopt een fiets van A. U kunt de betaling van de fiets alleen rechtsgeldig uitvoeren door te betalen aan A.
Lees meer - actio in rem
Het absolute recht op een zaak.
Lees meer - actio pauliana
Actio pauliana begrip in het faillissementsrecht. De bevoegdheid op te komen tegen de rechtshandelingen van de debiteur. Het gaat om rechtshandelingen waardoor de schuldeisers zijn benadeeld in het zich van een faillissement.
Lees meer - actio personalis moritur cum persona
Bij een strikt persoonlijke actie (bijvoorbeeld belediging) zal de zaak stoppen met de dood van de beledigde.
Lees meer - actio popularis
De actio popularis is het recht van een ieder om bezwaar te maken tegen een overheidsbeslissing. Ook al heeft die persoon geen persoonlijk of eigen belang. Dit recht bestaat niet in Nederland. Hier moet men een persoonlijk belang hebben voor een vordering.
Lees meer - actori incumbit probatio
In strafzaken moet het bewijs van schuld geleverd worden. Bij twijfel is men onschuldig.
Lees meer - actus non facit reum nisi mens sit rea
Voor schuld moet niet alleen de daad strafbaar zijn, ook de mens moet een schuldige geest hebben. Bij een geestesziekte, is geen schuldige geest.
Lees meer - actus reus
Actus reus. Een misdaad bestaat uit een handeling en een intentie.
Lees meer - Ad fundum
Ad fundum betekent tot op de bodem. In het gewone spraakgebruik ook voor het helemaal leegdrinken van een glas.
Lees meer - ad hoc
Ad hoc is eenmalig. Bijvoorbeeld een eenmalige oplossing voor een probleem. Anders dan gestructureerd iets aanpakken.
Lees meer - ad hominem
Ad hominem is een begrip uit de argumentatieleer. Een argument dat op de man speelt. De tegenwerping is niet gericht op de bewering, maar op de persoon die de bewering doet.
Lees meer - ad litem
Ad litem wil zeggen, speciaal voor deze procedure. Specifiek voor een bepaald proces. Bijvoorbeeld bij het Internationaal Strafhof in Den Haag een ad litem rechter: een speciaal toegewezen rechter.
Lees meer - ad nutum
Ad nutum iets herroepen. Dat wil zeggen zonder verdere motivering. Bijvoorbeeld bij de consumentenkoop op afstand. De consument kan de overeenkomst ontbinden zonder daar een motivatie voor te hoeven hebben.
Lees meer - ad quod damnum
Sschadevergoeding moet in verhouding staan tot de schade. Dit begrip ziet in het Amerikaanse recht op de immateriele schade.
Lees meer - ad rem
Ad rem is een begrip dat je gebruikt om een betoog te beschrijven. De spreker hield zich aan zijn onderwerp.
Lees meer - ad valorem
Meestal in combinatie met belastingen. Een belasting afhankelijk van de waarde van de goederen.
Lees meer - adhuc sub iudice lis est
Zolang de zaak onder de rechter is doet men geen uitspraak.
Lees meer - affirmanti incumbit probatio
Degene die een stelling inbrengt in een proces moet ook bewijzen dat deze juist is. Het is voor de tegenpartij voldoende te ontkennen dat de stelling juist is.
Lees meer - alieni juris of alieni iuris
Alieni juris wil zeggen, niet bevoegd om zelfstandig rechtshandelingen uit te voeren. Je bent van iemand anders afhankelijk in juridische zin. Omgekeerde van sui juris
Lees meer - aliter
Tussenvoegsel in een redenering
Lees meer - amicus curiae
De amicus curiea, is letter een vriend van de rechtbank. Het zijn personen of instanties die geen partij zijn, maar de rechtbank hun mening of advies kunnen geven.
Lees meer - amoveren
Slopen, afbreken. Ook te gebruiken in de betekenis van iemand uit zijn ambt zetten.
Lees meer - argumentum ab auctoritate
Een argument waarbij men zich beroept op de autoriteit van degene die de uitlating deed.
Lees meer - argumentum ab incovenienti
Argument dat ziet op onredelijke consequenties van een bepaalde handeling.
Lees meer - argumentum ad absurdum
Meestal reductio ad absurdum. Doortrekken van de redenering om het ongerijmde hiervan aan te tonen.
Lees meer - argumentum ad captandum
Argument gericht op de emotie van de onwetende luisteraars. Richt zich op de emotie en niet op de geest. Volksgevoel aansprekend (argumentum ad captadum vulgus)
Lees meer - argumentum ad crumenam
Argument dat wordt ontleend aan de sprekers vermogen. Hij is rijk dus hij zal het weten.
Lees meer - Argumentum ad hominem
Argumentum ad hominem betekent op de man spelen. Drogredenering. Argument ziet op de persoon van de spreker en niet op de inhoud.
Lees meer - argumentum ad invidiam
Argument dat een beroep doet op afgunst, jaloezie en andere onaangename menselijke eigenschappen.
Lees meer - argumentum ad rem
Het argument is ter zake in het debat.
Lees meer - argumentum baculinum
Argument dat zich beroept op geweld of kracht.
Lees meer - argumentum ex silencio
Bij gebrek aan bekende tegenspraak zou het argument waar zijn. (drogreden)
Lees meer - audi alteram partem
Hoor en wederhoor. Hoor ook altijd de andere partij.
Lees meer - Audiatur et altera pars
Audiatur et altera pars is de latijnse term voor hoor en wederhoor.
Lees meer - aut dedere aut judicare
Ziet op de verplichting van een staat om iemand die verdacht wordt van een strafbaar feit uit te leveren of zelf te vervolgen.
Lees meer
- bona fide
Handelend vanuit zuivere motieven.
Lees meer - bona vacantia
Bona vacantia begrip komt voor in het Notarieel recht. Goederen die vrijvallen bij het overlijden van iemand zonder testament of erfgenamen. In Nederland gelden specifieke regels voor dergelijke erfenissen. Uiteindelijk gaan die dan naar de Staat.
Lees meer
- cadit quaestio
De zaak vervalt. Er is niet langer een rechtsvraag omdat het geschil, of de vraag is vervallen. Dat kan zijn omdat deze is geschikt of de eiser de zaak laat vallen.
Lees meer - causa causans
De bron van de oorzaken. Bijvoorbeeld in letselschade, de aanleiding die alles in gang zette.
Lees meer - causa finalis
Het doel waartoe een overeenkomst dient.
Lees meer - caveat emptor
De term caveat emptor betekent koper wees op je hoede. Een koper moet zich vooraf goed informeren voor over te gaan tot een koop. Eens gekocht blijft gekocht. Van belang als je achteraf je wil beroepen op dwaling. Dan speelt de vraag, heb je vooraf zelf voldoende onderzoek gedaan.
Lees meer - certiorari
Begrip uit Amerikaanse recht. Een zaak voorleggen aan het Hooggerechtshof. Deze beslist dan of ze de zaak in behandeling wil nemen.
Lees meer - ceteris omissis
Ceteris omissis gebruik je bij een inkorting van een tekst. Je zet dit neer, waarna je de rest van de tekst weg laat uit een citaat.
Lees meer - committimus
Letterlijk betekent committimus, wij bevelen. Het gaat over de mensen die de bevelen geven. Zekere personen hoeven zich niet voor lagere rechtbanken te verantwoorden. Mensen van hogere stand hoeven niet voor een eenvoudige rechtbank te verschijnen. Kwam vroeger voor, nu niet meer in het Nederlands recht.
Lees meer - commodum ex injuria sua nemo habere debet
Je mag geen voordeel hebben van zelf begane overtredingen.
Lees meer - compos mentis
Compos mentis wil zeggen dat iemand zijn verstand heeft. Je gebruikt het bij strafrecht om te bepalen of iemand zijn daden en gevolgen kan overzien. Bij testamenten en levenstestamenten is het een vraag voor medici en notarissen. Iemand die niet meer kan overzien wat hij besluit kan geen geldige juridische beslissingen meer nemen.
Lees meer - conditio sine qua non
De conditio sine qua non, is de voorwaarde die bepalend was. De schade was niet ontstaan als niet aan die voorwaarde was voldaan. Veel gebruikt in letselschade. Het woord ziet op het “causaal” verband tussen oorzaak en gevolg.
Lees meer - consensus ad idem
Partijen zijn het eens.
Lees meer - constitutum possessorium
Constitutum possessorium is de levering van een goed dat niet in iemands bezit is, maar bij een ander.
Lees meer - contra bonos mores
Tegen de goede zeden.
Lees meer - contra proferentem
Contra proferentem is een rechtsbeginsel. Dit komt uit het contractenrecht. De uitleg van een onduidelijke bepaling in een overeenkomst, moet in het nadeel zijn van degene die de bepaling heeft voorgesteld. Het is een sanctie op het opstellen van onduidelijke overeenkomsten. In het bijzonder van toepassing bij algemene voorwaarden.
Lees meer - contradictio in adjecto
Een contradictio in adjecto is een tegenstrijdigheid in de tekst. In principe dus twee begrippen die niet tegelijk waar kunnen zijn. Taalkundig bijvoorbeeld een rond vierkant, juridisch heb je veel meer mogelijkheden.
Lees meer - coram iudice
Bij coram iudice, is de rechter aanwezig. Een uitspraak of getuigenis waar de rechter in persoon bij aanwezig is. Een uitspraak ter zitting bijvoorbeeld.
Lees meer - coram nobis
Amerikaans recht: de bijlage die een hogere rechter schrijft bij verwijzing naar een lagere rechter. In deze schrijft men de fouten die zij constateert.
Lees meer - coram non judice
Coram non judice wil zeggen dat het geen rechter is. Gebruikt voor: niet voor de juiste rechter.
Lees meer - corpus delicti
Het corpus delicti is het voorwerp van het misdrijf. Komt uit het strafrecht. Formeel is dit het object waartegen het strafbaar feit is gepleegd. Zoals het huis dat in brand is gestoken. In het algemeen spraakgebruik het voorwerp waarmee het misdrijf is gepleegd. Dat is dan formeel het instrimentum delictiNaam van de Studievereniging Criminologie in […]
Lees meer - corpus juris
Het corpus juris is het wetboek, of verzameling wetten. Meestal gebruikt in Corpus Iuris Civilis, de verzameling regels die in het Romeins recht golden. Maar ook Corpus Iuris Canonici voor het kerkrecht.
Lees meer - corpus juris civilis
Het corpus juris civilis is de eerste verzameling van losse wetten die golden voor het handelsverkeer. Het is de eerste verzameling van een reeks losse wetten en besluiten in een alomvattend wetboek. Van groot belang voor de ontwikkeling van ons recht.
Lees meer - cui bono
De uitdrukking cui bono vraagt naar het motief. Wie profiteert van de overtreding of de foute handeling. In die hoek moet je dan ook de dader of veroorzaker zoeken.
Lees meer - Culpa
Culpa betekent schuld. Oorspronkelijk uit het Romeins recht. Schuld in de zin van onachtzaamheid.
Lees meer - culpa in causa
Culpa in causa, schuld in de oorzaak. Iemand plaatst zich in een situatie waaruit vanzelf een strafbaar feit zal voortvloeien. Hierdoor kan de dader zich niet meer beroepen op een schulduitsluitingsgrond. Voorheen ook dolus in causa. Zie ook het zogenaamde culpa in causa arrest over een man die onder invloed van drugs zijn grootmoeder heeft […]
Lees meer - cum confitente sponte mitius est agendum
Iemand die meewerkt bij de opsporing door vrijwillig te bekennen zou recht hebben op strafvermindering.
Lees meer - Cum suis
Cum suis betekent met de zijnen. In de betekenis van een gezelschap dat je aanduidt op basis van de belangrijkste persoon. Willem van Oranje c.s. betekent dan Willem van Oranje en de mensen om hem heen.
Lees meer
- damnum absque iniuria
Begrip in Angelsaksisch recht. Er is wel schade, maar die wordt veroorzaakt door een handeling die in zichzelf niet onrechtmatig is.
Lees meer - de facto
De facto is de feitelijke situatie, in de praktijk. Dit ter onderscheid van de jure. Je geeft het onderscheid aan tussen hoe iets formeel is en hoe het in de praktijk is.
Lees meer - de jure
De jure of de iure wil zeggen, formeel volgens het recht. In tegenstelling tot de facto. In het spraakgebruik om de tegenstelling tussen formeel en feitelijk duidelijk te maken.
Lees meer - de jure belli ac pacis
De jure belli ac pacis is de boektitel van Hugo de Groot. Oorlogsrecht. Het eerste boek waarin werd gesteld dat ook in oorlogen regels gelden. Je kan het boek gratis lezen omdat het onderdeel uitmaakt van de canon van de Nederlandse geschiedenis.
Lees meer - de minimis (non curat preator)
De minimis, dat zijn kleinigheden. Europees recht: kleine steun die niet gemeld hoeft te worden bij de EU.Civiel recht: kleinigheden waarover de rechter niet hoeft of wil oordelen. Iemand die hierover procedeert maakt zich schuldig aan temere litigare.
Lees meer - delegatus non potest delagare
Het is niet mogelijk om een taak die aan iemand is gedelegeerd weer door te delegeren.
Lees meer - dictum
Het dictum is de eigenlijke uitspraak, de kern. Het ziet op de uitspraak door een rechter. Ook de benaming voor adviezen van de Raad van State.
Lees meer - do ut des
Voor wat hoort wat. Onderhandelingstaktiek waarbij iets wordt weg gegeven om iets terug te krijgen.
Lees meer - dolus in causa
Dolus in causa is de oorzaak van het strafbare feit. Tegenwoordig culpa in causa.
Lees meer
- erga omnes
Erga omnes wil zeggen een recht dat tegen iedereen geldt. Dat is dus anders dan een recht dat uit een contract volgt. Dat geeft je een recht ten opzichte van de contractspartij. In het volkenrecht betekent het een recht dat staten in de richting van de gemeenschap van staten als geheel hebben. Denk bijvoorbeeld aan […]
Lees meer - et uxor
Afkorting et ux. En zijn vrouw.
Lees meer - ex curia
Buiten rechte afdoening.
Lees meer - Ex facto ius oritur
De betekenis van ex facto ius oritur is in het recht draait alles om de feiten.
Lees meer - ex lege
Een interpretatie gebaseerd op de wet.
Lees meer - ex nunc
Ex nunc wil zeggen een beoordeling van de situatie zoals deze nu is. Bij een bezwaarschrift wordt dan bijvoorbeeld niet gekeken naar de situatie zoals deze was bij het nemen van het besluit. De rechter kijkt naar het heden.
Lees meer - ex officio
Ex officio wil zeggen dat het besluit genomen krachtens het ambt. De bevoegdheid volgt uit het ambt.
Lees meer - ex parte
Ex parte is de mogelijkheid om een uitspraak van de rechter te verlangen zonder dat de tegenpartij hierbij aanwezig is en zelfs niet is opgeroepen. In Nederland mogelijk in IE geschillen.
Lees meer - ex post facto
Met terugwerkende kracht worden feiten strafbaar gesteld.
Lees meer - ex relatione
Het begrip ex relatione is vooral in gebruik als afkorting ex rel. Binnen het Amerikaanse recht is het een gebruikelijk begrip in het procesrecht. Het betekent dan: “op basis van het relaas van”. Hierbij kan een Amerikaanse overheidsinstelling een procedure starten op basis van de belangen van een burger.
Lees meer - ex tunc
Ex tunc is de beoordeling van de situatie zoals deze toen was. De rechter gaat voorbij aan eventueel daarna gewijzigde omstandigheden. Het is het tegenovergestelde van ex nunc.
Lees meer - ex turpi causa non oritur actio
Men kan geen rechtsgeldige handelingen baseren op een onzedelijke grondslag.
Lees meer - exceptio firmat regulum
Het bewijs dat de regel bestaat omdat in een specifiek geval hier nadrukkelijk van is afgeweken.
Lees meer - exceptio non adimpleti contractus (enac)
De exceptio non adimpleti contractus is een begrip uit het contractenrecht. In het bijzonder gaat dit over de wederkerige overeenkomsten. Het recht van een der partijen bij de overeenkomst om zijn deel niet na te komen omdat de andere partij zijn deel niet nakomt. Alleen van toepassing bij zeer nauw met elkaar verbonden verplichtingen. De […]
Lees meer - exceptio plurium litis consortium
Verweer dat niet alle noodzakelijke partijen in het geding zijn betrokken
Lees meer - exequatur
Exequatur is een oorspronkelijk Latijnse term. Nu in gebruik in het internationaal privaatrecht (het IPR). Beslissing van de rechter om een vonnis uit een ander land uit te mogen voeren in het land van die rechter.
Lees meer - expectant heir
De persoon die in afwachting is van een nog vrij te vallen erfenis.
Lees meer - expressio unius est exclusio alterius
Indien in een contract bepaalde zaken uitdrukkelijk worden benoemd, dan zijn andere zaken die niet zijn benoemd niet geregeld.
Lees meer
- Falsum et plane absurdum
De Latijnse uitdrukking falsum et plane absurdum gebruik je als je wilt zeggen dat iets “vals en volkomen ongerijmd” is.
Lees meer - fiat justitia et pereat mundus
Het recht moet zijn beloop hebben, tegen elke kost.
Lees meer - fiat justitia ruat caelum
Het recht moet altijd zijn loop hebben.
Lees meer - fidei commis
Fidei commis is een erfenis waarbij van een bepaald goed een extra verplichting is gesteld. In het testament wordt bepaald dat dit niet opnieuw kan vererven, of dat het in stand moet blijven. De bekendste vorm is de tweetrapsmaking ook wel de fideï-commis de residuo.
Lees meer - fidei commis de residuo
De fidei commis de residuo komt uit het erfrecht. De erfgenaam moet bij zijn dood het restant van de erfenis doorgeven aan een van tevoren bepaald persoon of instantie. Het staat ook bekend als een tweetrapsmaking. Het is een bijzonder vorm van de fidei commis.
Lees meer - fieri facias
Angelsaksisch recht Afkorting fi. fa. Dwangbevel tot afgeven van goederen
Lees meer - forum non conveniens
Rechter verklaart zich niet bevoegd kennis te nemen van het geschil. Common Law, de rechter is van oordeel dat een andere rechter meer geschikt is kennis te nemen van het geschil.
Lees meer - forum privilegiatum
Een forum privilegiatum is het bijzondere gerecht waarop bepaalde personen recht hebben. In Nederland alleen nog voor ambtsdelicten van ministers, staatssecretarissen en leden van de Staten-Generaal. Ook de militaire kamer voor strafzaken tegen militairen kan je zo beschouwen.
Lees meer - fraus legis
Fraus legis is het gebruik van het recht voor een ander doel dan waarvoor het bedoeld was. In het fiscaal recht, het opzetten van constructies die op zich passen binnen het recht, maar tot doel hebben het recht te omzeilen.
Lees meer
- generale dictum generaliter est interpretandum
Algemene uitspraken zeggen niets over concrete gevallen, slechts over algemene gevallen.
Lees meer - generalia specialibus non derogant
Men kan geen algemene rechtsregels afleiden uit specifieke gevallen.
Lees meer
- habeas corpus
Strafrecht. Rechtsbeginsel. Een verdachte van een misdrijf moet van zijn aanklacht in kennis worden gesteld. Hij moet in levende lijve aan de rechter worden voorgeleid.
Lees meer - hoc indictum volo
Ik trek mijn eerder gedane uitspraak terug.
Lees meer
- id certum est quod certum reddi potest
Alleen dat is zeker wat ook te bewijzen valt door een derde.
Lees meer - igitur
Veel gebruikt ouderwetse term.
Lees meer - ignorantia juris neminem excusat
Men kan zich niet beroepen op het niet kennen van een wet. Zie ook: iedereen wordt geacht de wet te kennen.
Lees meer - ignorantia legis neminem excusat
Variant op: iedereen wordt geacht de wet te kennen.
Lees meer - in camera
Binnenskamers, besloten bijeenkomst.
Lees meer - In casu
Het Latijnse in casu betekent in dit specifieke geval. Meestal ook gebruikt in de betekenis van in deze zaak.
Lees meer - In complexa
Het Latijnse begrip in complexa betekent in z’n geheel.
Lees meer - in dubio contra fiscum
In dubio contra fiscum is een fiscaal rechtsbeginsel. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft dit erkend. Bij twijfel moet de rechter beslissen in het voordeel van de belastingplichtige.
Lees meer - in facie curiae
Term meestal gebruikt in combinatie met: minachting van de rechter. Dat kan op twee manieren, namelijk in de rechtbank en buiten de rechtbank.
Lees meer - in flagrante delicto
Betrapt midden in het plegen van een strafbaar feit.
Lees meer - in prope persona
Strafrecht: zelf de eigen verdediging voeren.
Lees meer - in re
Betreft de zaak van.
Lees meer - inde datae leges ne fortior omnia posset
Wetten beperken de sterken en beschermen de zwakken.
Lees meer - injuria non excusat injuriam
Je mag niet iets fout doen, omdat een ander al een fout heeft begaan.
Lees meer - instrimentum deliciti
Het instrimentum deliciti is het voorwerp waarmee de misdaad is gepleegd. In het algemeen spraakgebruik noemt men dat meestal het corpus deliciti. Formeel is dat echter onjuist.
Lees meer - ipso facto
Het resultaat volgt direct uit het feit.
Lees meer - ipso jure
De gevolgen zijn een automatisch gevolg van het recht.
Lees meer
- judex non calculat
Judex non calculat of iudex non calculat. De rechter rekent niet. Ziet op het beginsel dat een rechter rekenfouten kan herstellen in een vonnis. Dit zolang de rekenfout geen effect heeft op de inhoud van de uitspraak.
Lees meer - juncto
Juncto, wordt gebruikt om het verband in een opsomming aan te geven: artikel 1 jo. art 5. Wil dus zeggen artikel 1 in verband met (of in combinatie met) artikel 5.
Lees meer - juris prudentia
Juris prudentie is de jurisprudentie. Het geheel aan uitspraken van rechters. Oorspronkelijk de beslissingen van deskundigen zoals priesters in het Romeinse Rijk.
Lees meer - jus agendi
Het Latijnse begrip jus agendi of ius agendi betekent dat je het recht hebt om een vordering in te stellen.
Lees meer - jus cogens
Het jus cogens is het dwingend recht binnen het Internationaal recht. Het jus cogens verwijst naar algemeen geldende internationale rechtsnormen. Het is recht dat van toepassing is ook als staten het niet nadrukkelijk onderschrijven. Het is internationaal dwingend recht.
Lees meer - jus commune of ius coummune
Het jus commune is het algemene recht, de voorloper van het burgerlijk recht.
Lees meer - jus de non evocando
Het jus de non evocando is een rechtsbeginsel. Recht dat iemand niet mag worden afgehouden van de rechter die de jurisdictie heeft.Algemeen beginsel van behoorlijk procesrecht.art. 17 grondwet
Lees meer - jus gentium
Het recht zoals dat geldt tussen staten.
Lees meer - jus honorum
Het jus honorum is het recht om een ere ambt uit te oefenen. Oorspronkelijk uit het Romeins recht.
Lees meer - jus naturale
Staat voor alle wetten en regels die voor iedereen gelden, omdat ze universeel geldig zouden zijn.
Lees meer - jus promovendi
Het jus promovendi of ius promovendi is het recht dat een hoogleraar bezit om een wetenschapper te promoveren. De graad van doctor toe kennen.
Lees meer - jus sanguinis
Het jus sanquinis, of ius sanguinis is het recht van het bloed. Het is een begrip uit het Volkenrecht. Het is recht om de nationaliteit van een bepaald land te hebben als de ouders. Je onderscheidt dit van het jus soli, waarbij je de nationaliteit van je geboorteland hebt.
Lees meer - jus scriptum
Het geschreven recht in tegenstelling tot het “gemaakte” recht in jurisprudentie en doctrine.
Lees meer - jus soli
Het jus soli is een rechtsbeginsel uit het Volkenrecht. De nationaliteit wordt bepaald door de plaats waar iemand wordt geboren. In tegenstelling tot jus sanguinis.
Lees meer - jus talionis
Het jus talionis of ius talionis is het vergeldingsrecht. Principe van oog om oog, tand om tand. Naar Nederlandse normen een primitieve vorm van vergeldingsrecht.
Lees meer - justitia commutativa
oog om oog, tand om tand.
Lees meer - justitia distributiva
Ieder moet onder het recht vallen. Ook de naam van een stichting uit 2013 die is opgericht om de Rabobank vervolgd te krijgen in de Libor Affaire.
Lees meer - justitia omnibus
Justitia Omnibus wil zeggen recht voor iedereen. De stadsspreuk van Washington DC. Ook de naam van de BV die deze website uitgeeft.
Lees meer
- latae sententiae
Latae sententiae komt uit het canoniek recht (kerkrecht). Een straf of maatregel is het automatische gevolg van een delict of overtreding. Er is dus geen aparte veroordeling voor nodig. Binnen de kerk, excommunicatie, dus uit de kerk gestoten worden. Dat kan bijvoorbeeld bij abortus.
Lees meer - lega certa
Meestal gebruikt in de samenstelling Nulla poena sine lega certa. Geen strafbaar feit zonder duidelijke schriftelijke wet. Het Lex certa principe.
Lees meer - lege stricta
Meestal gebruikt in de samenstelling Nulla poena sine lega stricta. Strafbare feiten kunnen niet “gemaakt” worden door ze te baseren op andere feiten die al strafbaar zijn.
Lees meer - lex causae
Het gekozen recht dat van toepassing is op de zaak. Bij conflicterende rechtstelsels kiest de rechter het toepasselijk recht.
Lees meer - lex dura sed lex
De wet kan soms hard uitpakken in individuele gevallen.
Lees meer - lex ferenda
De lex ferenda is de wet die nog gemaakt moet worden. Meestal gebruikt in een discussie of artikel over aanpassingen van het bestaande recht. De te maken wetten: de lege ferenda
Lees meer - lex fori
Het recht van van het gerecht waar de zaak is aangebracht.
Lees meer - lex loci contractus
Het recht van de plaats waar het contract is opgesteld is van toepassing.
Lees meer - lex loci delicti
Lex loci delicti is het recht van de plaats waar het schadebrengende feit zich voordoet. Dit beginsel is bijvoorbeeld van belang in het verkeersrecht. Bij een aanrijding op een weg geldt het recht van het land, waar de weg is gelegen. Ongeacht de nationaliteit van de bestuurders of de voertuigen.
Lees meer - lex posterior derogat legi priori/anteriori.
Posterioriteitsbeginsel. Indien twee geschreven wetten of regels hetzelfde regelen, dan geldt de nieuwste.
Lees meer - lex scripta
Het in wetten neergelegde recht.
Lees meer - lex specialis derogat legi generali
Lex specialis derogat legi generali. Het specialiteitsbeginsel. Als er een specifieke regel is, dan gaat deze boven de algemene regel. De gedachte is dat de wetgever anders deze regel niet zou hebben opgesteld. De lex specialis is de bijzondere regel. De lex generali is de algemene regel.
Lees meer - lex superior derogat legi inferiori
Het rechtsbeginsel lex superior derogat legi inferiori wil zeggen dat een hogere regeling een lagere derogeert. Het Superioriteitsbeginsel. De hogere regelgeving gaat voor de lagere. Een landelijke wet gaat bijvoorbeeld voor een gemeentelijke verordening.
Lees meer - lex uno ore omnes alloquitur
De wet is voor iedereen gelijk.
Lees meer - lites finiri oportent
Het rechtsbeginsel lites finiri oportent. Dat wil zeggen dat rechtszaken binnen een redelijke termijn tot een einde moeten komen. Niet vastgelegd in de Nederlandse wet, maar wel in internationale verdragen.
Lees meer - locus standi
Angelsaksisch recht. Het recht van belanghebbenden om een gerechtelijke procedure te mogen starten en in dat verband gehoord te worden.
Lees meer
- mala fide
Kwade trouw. Geen oprechte bedoeling.
Lees meer - mala fides superveniens non nocet
Indien bij het begin van de verjaring goede trouw aanwezig was, dan wordt deze niet gestuit door later opkomende kwade trouw.
Lees meer - malum in se
Een strafbaar feit dat strafbaar is omdat het uit zijn aard moreel strafbaar zou moeten zijn. Voorbeeld: moord.
Lees meer - malum prohibitum
Strafbaar feit dat niet direct moreel verwerpelijk is, maar strafbaar is omdat de wet dat zo bepaalt. Voorbeeld: door het rood rijden.
Lees meer - malum quo communius eo pejus
Lees meer - mandamus
Angelsaksisch recht. Een bevel van een hoger rechtscollege aan een lager college.
Lees meer - mare clausum
De mare clausum is de gesloten zee. Internationaal recht. Een zee die gesloten is voor andere staten door degene die de jurisdictie bezit. Omgekeerde van de mare liberum.
Lees meer - mare liberum
De mare liberum komt uit het internationaal recht of volkenrecht. Het principe van de vrije handel op zee. Ook vrije vaart op zee. Principe geformuleerd door Hugo de Groot.
Lees meer - maxime paci sunt contraria vis et injuria
Oude wijsheid.
Lees meer - mens rea
Een voorwaarde om een strafbaar feit te plegen is een vrije wil om te handelen.
Lees meer - modus operandi (m.o.)
Afgekort m.o. Strafrecht. De specifieke werkwijze van een crimineel.
Lees meer
- ne bis in idem
Ne bis in idem is een Latijnse uitdrukking. Iemand kan niet tweemaal voor hetzelfde feit terecht staan. Dit uitgangspunt is ook aanvaard in het Nederlandse strafrecht.
Lees meer - ne exeat
Een bevel dat iemand het land niet mag verlaten. Exacter gezegd dat iemand niet het gebied van de jurisdictie van de rechtbank mag verlaten.
Lees meer - nemo cogitur
Beginsel in strafrecht. Niemand wordt gedwongen tegen zichzelf bewijs te leveren.
Lees meer - nemo dat quad non habet
Je kan niet meer geven dan je bezit. Je kan niet iets verkopen dat je niet in eigendom hebt.
Lees meer - nemo debet bis vexari pro una et eadem causa
variant op het ne bis in idem principe. Niemand zal tweemaal voor hetzelfde terecht staan.
Lees meer - nemo in propria causa testis esse debet
Men hoeft niet mee te werken aan zijn eigen veroordeling.
Lees meer - nemo ius ignorare censetur
Het feit dat iemand de wet niet kent is geen excuus voor het begaan van een overtreding.
Lees meer - nemo judex in parte sua
Rechtsbeginsel dat niemand in zijn eigen zaak kan beslissen.
Lees meer - nemo plus juris ad alium transferre potest quam ipse habet
Het nemo plus beginsel. Niemand kan meer rechten overdragen dan hij bezit.
Lees meer - nemo tenetur ad impossibile
Niemand hoeft het onmogelijk na te komen.
Lees meer - nemo tenetur prodere se ipsum
Nemo tenetur is een beginsel in het strafrecht. Niemand hoeft bewijs tegen zichzelf aan te leveren. Dat houdt onder andere in dat je een zwijgrecht hebt. Je hoeft niet mee te werken aan je eigen veroordeling.
Lees meer - nihil possumus contra veritatem
De waarheid overwint alles.
Lees meer - noli-me-tangere
Zou ook de tekst van Jezus zijn tegen Maria Magdalena.
Lees meer - nolle prosequi
Strafrecht. De aanklager wenst de verdachte niet verder te vervolgen.
Lees meer - nolo contendere
Nolo contendere begrip uit het strafrecht. In het Angelsaksisch recht. Je pleit niet schuldig of onschuldig maar accepteert een straf.
Lees meer - non compos mentis
Niet de geestelijke gesteldheid om verantwoordelijk te zijn voor de eigen daden.
Lees meer - novum
Een novum. Dat zijn nieuwe feiten en/of omstandigheden, die zo van belang kunnen zijn dat de zaak opnieuw wordt beoordeeld. Het speelt bij strafrecht als iemand veroordeeld is, dan is het aan afwijking op het ne bis in idem principe. Ook bij bestuursrecht, zoals asielaanvragen kan de zaak opnieuw behandeld worden.
Lees meer - novus actus interverveniens
Angelsaksisch recht. Een nieuwe gebeurtenis in de keten die de aansprakelijkheid doorbreekt.
Lees meer - nudum pactum
Angelsaksisch recht. Een overeenkomst zonder tegenprestatie
Lees meer - nulla poena sine lege scripta
Nulla poena of ook wel het legaliteitsbeginsel. Dit is een rechtsbeginsel. Er bestaan geen andere strafbare feiten dan die in de schriftelijke wet zijn opgenomen. Dit noemen we het “nulla poena” beginsel. Dit uitgangspunt is ook aanvaard in het Nederlandse strafrecht.
Lees meer - Nullum crimen, nulla poena sine praevia lege poenali
Nullum crimen, nulla poena sine praevia lege poenali. Er zijn enkele varianten op het nulla poena beginsel. Het komt er steeds op neer dat iemand geen strafbaar feit kan begaan dat niet eerst in de wet als strafbaar feit is aangemerkt.
Lees meer - nunc pro tunc
Handeling die nu wordt uitgevoerd, maar eigenlijk in het verleden had moeten worden gedaan.
Lees meer
- obiter dictum
Een obiter dictum is een toevoeging aan bijvoorbeeld een vonnis waarin de rechter zijn mening geeft over een bepaalde rechtsvraag. Zonder dat dit invloed heeft op de uiteindelijke beslissing. Het is een toevoeging ten overvloede.
Lees meer - onus probandi
De bewijslast, dat wil zeggen dat als de partij die de bewijslast heeft zijn stelling niet kan bewijzen, dat hij dan geen gelijk zal krijgen. Bewijslast in het strafrecht: dat de verdachte het gedaan heeft.
Lees meer - opinio consentanea
Een instemmende mening, ook wel als stemverklaring afgegeven.
Lees meer - opinio juris
De opinio juris is de algemeen heersende juridische opvatting. Dat wat ondder beoefenaren van het recht als algemeen gangbaar wordt geacht. Vooral ook van belang in het internationaal recht.
Lees meer
- pacta sunt servanda
Pacta sunt servanda. Algemeen rechtsbeginsel dat eenmaal gemaakte afspraken moeten worden nagekomen.
Lees meer - paritas creditorum
Paritas creditorum is een beginsel uit het faillissementsrecht. Alle crediteuren zijn gelijk. Dit beginsel kan aangetast door zekerheidsrechten of bepaalde wettelijke regels. Zo heeft de Belastingdienst voorrang op andere schuldeisers.
Lees meer - pecunia non olet
Het maakt niet uit hoe je je geld verdinet. Ook de naam van een fiscaal dispuut in Leiden
Lees meer - per incuriam
Angelsaksisch recht. Een uitspraak van een hogere rechter, die duidelijk in strijd is met wetgeving of geldend recht en daarom door de lagere rechters niet gevolgd hoeft te worden.
Lees meer - per se
In combinatie met datgene wat “op zich zelf” een bepaalde betekenis heeft.
Lees meer - persona non grata
Persona non grata is een term die onder andere wordt gebruikt in het vreemdelingenrecht. Het wil zeggen dat iemand niet welkom is. Ook diplomaten kunnen op die manier niet welkom zijn in een bepaald land. Het kan een juridische sanctie zijn als bijkomende straf.
Lees meer - petitum
Het petitum is het onderdeel van de dagvaarding of de memorie van eis, waarin staat wat de eiser nu precies van gedaagde vordert
Lees meer - prima facie
Een beoordeling op het eerste gezicht, zonder uitgebreide onderbouwing.
Lees meer - pro bono publico
Pro bono werken, is werken voor de goede zaak. Werken zonder een financiele vergoeding. Professionele dienstverleners zoals advocaten werken dan vrijwillig en onbetaald voor liefdadigheid.
Lees meer - pro deo
Pro deo is werken voor niets. Diensten die gratis worden uitgevoerd, zonder financiele beloning. Oude term voor gefinancierde rechtshulp. Komt voort uit de gedachte dat dergelijke werkzaamheden uiteindelijk door God zullen worden beloond.
Lees meer - pro forma
Strafrecht. Een pro forma zitting voorkomt dat een verdachte moet worden vrijgelaten. Er is geen inhoudelijke behandeling van de zaak.
Lees meer - pro tempore (pro tem)
Juridisch ook gebruikt voor tijdelijke vervanging van een voorzitter.
Lees meer - productum sceleris
De opbrengst voortgekomen uit een misdrijf. Dit gaat verder dan de directe opbrengst. In Nederland probeert men dit te beperken met de zogeheten Plukze wetgeving.
Lees meer
- qui facit per alium facit per se
De opdrachtgever die via een ander iets uitvoert doet dit voor het recht zelf. In strafrecht en privaat recht van toepassing.
Lees meer - quicquid plantatur solo, solo credit
Datgene wat aard en wortelvast is behoort tot de grond. Hiermee is de eigenaar van de grond de eigenaar van dat wat er op groeit. De bomen op het land zijn van de landeigenaar.
Lees meer - quid pro quo
Quid pro quo is een Latijnse uitrdukking. Het betekent voor wat hoort wat. Verbintenissenrecht. Bij een overeenkomst is er altijd een tegenprestatie.
Lees meer - quod non
Quod non is een conclusie bij een bewijs, waarmee aangetoond wordt dat iets niet het geval is.
Lees meer - Quorum
Quorum komt uit het Latijn. Het is het minimum deel van een groep die aanwezig moet zijn om een stemprocedure geldig te laten zijn.
Lees meer
- ratio decidendi
Angelsaksisch recht. De toepasselijke rechtspraak waarop het vonnis is gebaseerd.
Lees meer - rebus sic stantibus
Rebus sic stantibus is een rechtsbeginsel. Het komt uit het internatioanl recht of verdragenrecht. Indien de omstandigheden wijzigen ten opzichte van het moment waarop het verdrag werd gesloten, kan een Staat zich terugtrekken uit het verdrag.
Lees meer - reductio ab absurdum
Hiermee wordt bewezen dat een stelling niet waar is, door aan te tonen dat men een absurde conclusie kan trekken als het wel waar zou zijn.
Lees meer - reformatio in peius
Reformatio in peius wil zeggen dat de burger slechter af is door bezwaar of beroep aan te tekenen dan daarvoor.In het Nederlandse bestuursrecht geldt het beginsel dat burger er niet slechter voor mag komen te staan door bezwaar of beroep. In het Nederlandse strafrecht geldt dit beginsel niet. Bij een hoger beroep loop je het […]
Lees meer - rei vindicato
De rechtsactie rei vindicato komt van de eigenaar. Degene die stelt eigenaar te zijn vordert zijn goed terug bij de bezitter. Juridische begrip tegenwoordig is revindicatie. De leasemaatschappij die de auto terugvordert. De auto is dan rechtmatig bij de bezitter, de eigenaar vordert die terug.
Lees meer - res judicate
Dat zaken waarover een rechter heeft besloten niet opnieuw voor een beslissing mogen worden voorgelegd.
Lees meer - res nullis
Een res nullis is een zaak van niemand. Goederen die niet aan iemand toebehoren, bijvoorbeeld omdat iemand ze heeft weg gegooid. Kan ook bewust afstand van zijn gedaan, zoals bij een scheepswrak.
Lees meer - res per pecuniam aestimatur, et non percunia per rem
Lees meer - restitutio ad integrum
Wat betekent restitutio ad integrum? Herstellen van schade alsof de schade nooit heeft plaats gevonden.
Lees meer
- saepe viatorem, nova, non vetus, orbita fallit
Lees meer - secundum naturam est commoda cujusque rei eum sequi, quem sequuntur incommoda
Lees meer - sequi debet potentia justitiam non praecedere
Lees meer - sine die
Uitstel zonder een nieuwe dag aan te wijzen.
Lees meer - sine qua non
Een essentieel onderdeel in een keten.
Lees meer - stare decisis
Stare decisis is een rechtsbeginsel. Eerder gedane rechterlijke uitspraken zijn bindend voor latere rechters. Geldt niet in het Nederlands recht. In sommige landen gelden eerder gedane uitspraken door een rechter als bindend voor latere rechters.
Lees meer - status quo
De bereikte toestand die gehandhaafd dient te worden.
Lees meer - sub judice
Zolang in een zaak nog door de rechter moet worden beslist onthoudt men zich van commentaar.
Lees meer - subpoena
De oproeping door de rechtbank van een persoon. Niet verschijnen is strafbaar.
Lees meer - sui generis
Een theorie, gedachte of andersinds dat niet past in de bestaande kaders.
Lees meer - sui juris of sui iuris
Sui juris wil zeggen zelfstandig bevoegd in het recht om bepaalde rechtshandelingen te kunnen uitvoeren. Omgekeerde van alieni juris.
Lees meer
- temere litigare
Temere litigare is lichtvaardig procederen. Een proces voeren zonder dat daar een belang bij is. Te snel of niet belangrijk. Vaak ook gebruikt bij een procedure die alleen maar voor de procedure is gestart.
Lees meer - terra nullius
De terra nullius is een terrein dat aan niemand toebehoort. Ten tijde van de kolonisaties: land dat niet toebehoorde aan beschaafde volken. Het was een filosofische stroming die het innemen van het land rechtvaardigde.
Lees meer - testes ponderantur, non numerantur
De uitdrukking testes ponderantur, non numerantur wil zeggen: niet het aantal getuigen is bepalend, maar hun gewicht.
Lees meer - testimonium de auditu
Het testimonium de auditu is een verklaring die niet op eigen waarneming is gebaseerd. In het strafrecht afgekort tot een “de auditu verklaring”. Een bericht uit de tweede hand hebben. Niet van de bron afkomstig. Getuige was niet de bron. Letterlijk vertaald is het van horen en zeggen. De Hoge Raad heeft dit bewijs in […]
Lees meer - traditio brevi manu
De traditio brevi manu is een vorm van levering. De verkrijger is reeds de houder van het goed. De zaak hoeft niet overgedragen te worden.
Lees meer - traditio longa manu
Traditio longa manu is de levering van een goed dat zich niet in handen van de verkoper of de koper bevindt.
Lees meer - Tu quoque
Tu quoque is een jij bak. Het is een drogredenering in een discussie. In plaats van op het argument in te gaan maak je de andere spreker een verwijt om hem in diskrediet te brengen. Het zou afkomstig zijn van Julius Cesar, die tekst gebruikte tegen Brutus toen hij werd vermoord.
Lees meer
- uberrima fides
Angelsaksich beginsel dat partijen bij een verzekering elkaar tot het uiterste moeten vertrouwen.
Lees meer - ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus
Geen onderscheid voor de wet. Dat wil zeggen dat ook wij geen onderscheid zouden moeten maken.
Lees meer - ubi major pars est, ibi totum
Lees meer - ultra vires
De term ultra vires gaat over een handeling die wordt uitgevoerd buiten de bevoegdheid die een orgaan heeft. Meestal een overheidsorgaan dat buiten de bevoegdheid treedt. je kan het zien als onbevoegde vertegenwoordiging.
Lees meer - Unus iudex
Unus iudex wil zeggen alleen rechtspraak. Het rechterlijk college bestaat uit slechts één rechter. Een voorbeeld is de Nederlandse kantonrechter.
Lees meer - unus testis nullus testis
De uitspraak unus testis nullus testis komt uit het strafrecht. Op alleen de getuigenis van een (1) persoon kan geen veroordeling volgen. Zijn woord tegen mijn woord. Er moet dus altijd een tweede getuige zijn of andere bewijsmiddelen die de getuigenis onderbouwen.
Lees meer - uti possidetis
Het beginsel uti possidetis komt uit het internationale recht. Het is een rechtsbeginsel. Als een nieuwe staat wordt opgericht, dan houdt die de grenzen van de oude staat, deelstaat of provincie.
Lees meer
- verbatim
Verbatim betekent letterlijk of woordelijk.
Lees meer - Veto
Veto, ik verbied. Komt uit het Romeinse recht. Het recht van een eenling om een collectief besluit tegen te houden. De consuls hadden het recht wetten tegen te houden. Eerste persoon enkelvoud in de onvoltooid tegenwoordige tijd van “vetare”
Lees meer - vidimus
De term vidimus wil letterlijk zeggen wij hebben gezien. Het betekent dat een vorig document of toezegging integraal onderdeel uitmaakt van deze uitspraak of akte.
Lees meer - vix ulla lex fieri potest quae omnibus commoda sit, sed si majori parti prospiciat, utilis est
Lees meer - vulgo dicitur
Vulgo dicitur oftewel in de volksmond. Een mogelijke afwijkende betekenis van een begrip.
Lees meer
